Zeybek Kültürü ve Müziği – Okan Murat Öztürk

---

Cumhuriyetle birlikte, “millî” değerler olarak algılanan yerel müzikler arasında zeybekler özel bir anlam taşımaktadır. Zeybekler, tarihsel kaynaklarda, Ege bölgesinde neredeyse dört yüzyıl boyunca etkili olan eşkıya gruplarının son temsilcileri olarak anlatılmakta ise de, cumhuriyet onlara yeni bir kimlik kazandırmıştır. Yeni cumhuriyetin “millî kahraman” imgelerini oluşturan zeybekler, bu kültürel dönüşümle birlikte, dans ve müziklerinin öne çıkarıldığı folklorik çalışmaların önemli aktörleri durumuna getirilmişlerdir.

Bu kitapta bir yandan konunun sosyokültürel boyutu, diğer yandan müzik yapısı incelenmeye çalışılmış; zeybek kültürü ve müziği ekseninde, etnomüzikolojik bir araştırma ve çözümleme yapılması amaçlanmıştır.

---

Bölüm 1: Batı Anadolu Sosyal Tarihi ve Zeybekler

• Giriş
• Osmanlı Dönemi (XVI. Yüzyıl sonlarından XX. Yüzyılın İlk Çeyreğine Kadar)
• – Eşkıyalık ve Sosyal Organizasyonu
• Sonuç

---

Bölüm 2: Değişmenin Başlangıcı: Osmanlı’nın “Eşkıya”sından Cumhuriyet’in “Milli Kahraman”ına

• Giriş
• Milli Mücadele (1919 – 1922) Yılları
• Cumhuriyet Dönemi ve Kültürel Dönüşüm
• – Cumhuriyetin Resmi İdeolojisi: “Milli Devlet” – “Milli Musıki”
• – “Milli Musıki”nin Bir An Evvel Toplanması: Derlemeler
• – Cumhuriyet Döneminde Yapılmış Olan Yerel Müzik Derlemeleri ve Zeybek Müziği
• – Derlemelerin Ortaya Çıkardığı Gerçek: Bölgesellik
• Sonuç

---

Bölüm 3: Kimlik, Kişilik ve İmge Olarak Zeybekler

• Giriş
• Yazılı Kaynaklarda Zeybek İmgeleri
• – Charles Texier (1802 – 1871)
• – Osman Hamdi Bey (1842 – 1910)
• – Ahmet Vefik Paşa (1823 – 1891)
• – Şemseddin Sami (1850 – 1904)
• – Ahmet Cevdet Paşa (1822 – 1895)
• – Rıza Tevfik (1869 – 1949)
• – Selim Sırrı Tarcan (1873 – 1953)
• – Enver Behnan Şapolyo (1900 – 1972)
• – Cevat Şakir Kabaağaçlı (Halikarnas Balıkçısı) (1890 – 1973)
• – Mahmut Ragıp Gazimihal (1900 – 1961)
• Halk Danslarında Zeybek Simgeleri
• Yerel Ağız Derlemelerine Göre “Zeybek”
• Kıyafet ve Taşıdığı Mesaj Bakımından Zeybekler
• Sonuç

---

Bölüm 4: Zeybek Müzik Kültürünün Günümüzdeki İzdüşümü Bağlamında Aydın ve Germencik: Bir Durum Saptaması

• Giriş
• Kültürel Değişimin Ortasında Bir Yerel Müzisyen: Emin Tenekeci
• Germencikli Zurna İcracısı Basri Eğiriboyun
• Germencikli Zurna İcracıları Doğan Zentur ve Besim Acar
• Meslek ve Hayat Tarzı Olarak Germencikte Müzik ve Müzisyenlik
• – Ekonomik Yapı
• – Müzisyenlikte Yetişme Süreci
• Sonuç

---

Bölüm 5: Zeybek Müziğinin Özellikleri

• Giriş
• Zeybek Müziğinin Yapısal Özellikleri
• – Ses Organizasyonu
• Zeybek Ezgilerinde Kullanılan Ses Genişliği
• Ezgilerdeki Karar Sesleri
• Zeybek Ezgilerinde Karakteristik “Çizgiler”
• Ezgi Aralıkları
• Zeybek Ezgilerinde “Yer Değiştirme”: Sekvens ve Aktarım
• Geçki
• Süslemeler
• – Zaman Organizasyonu
• Kavram ve Uygulama Olarak “Usul”
• Farklı Bölgelerde Zeybek Usulü Uygulamaları
• – Form
• Ağır Zeybeklerde Form
• – Polifoni
• İki Zurna ve Davul İcrasındaki Homofoni
• Bağlama Türü Çalgılardaki Polifonik ve Homofonik İcra
• Çalış Tekniklerinin Polifoni Oluşumuna Etkileri

---

Bölüm 6: Zeybek Ezgileri ve Makam Olgusu: Kavramsal Yaklaşım

• Giriş
• Batılı Kaynaklarda “Mode” Kavramı ve Makamlar Karşılaştırılması
• Türkiye’de Makam Olgusu ve Teel Yaklaşımlar
• – Geleneksel Yazılı Kaynaklar Olarak “Edvar”larda Makam
• – Rauf Yekta’nın Değrlendirmesi
• – Ezgi – Arel – Uzdilek Yaklaşımı
• – Ayomak Yaklaşımı
• – Töre – Karadeniz Yaklaşımı
• – Saygun Yaklaşımı
• – İlerici Yaklaşımı
• – Oransay Yaklaşımı
• – Tura Yaklaşımı
• Zeybek Müziğinde Makam Olgusu ve Analizi
• – Zeybek Müziğinde Kullanılan Ezgi Analiz Yöntemi ve Kriterleri
• Sonuç

---

Bölüm 7: Sonuç ve Öneriler

• Ek-1: Zeybek Ezgileri Üzerinde Yapılan Makamsal Analizler
• Ek-2: Anadolu Yerel Müziklerinde Kullanılan Ölçülere Ait Sınıflandırma
• Ek-3: Zeybek Müzik ve Danslarına Ait Karşılaştırmalı Liste
• Kaynakça

---