Atçalı Kel Mehmed – M. Çağatay Uluçay
Yazar Adı: M. Çağatay Uluçay
Yayınevi: Ötüken Neşriyat A.Ş.
Basım yılı: Şubat 2013
Osmanlı İmparatorluğunda türeyen Celâliler ve Eşkiyalar hakkında henüz derli toplu bir eser yazılmamıştır. Fakat muhtelif yerlerde ve zamanlarda ayaklanan Celâlilere ve Eşkiyalara dair eserler yayınlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğunda türeyen Eşkiyaları öğrenmek için, birer birer; vakanüvis tarihlerini ve hususî tarihleri taramak ve incelemek icabetmektedir.
Vakanüvis tarihlerinde XVI., XVII. ve XVIII. yüzyıllarda ayaklanan Eşkiyalara dair oldukça önemli bilgiler vardır. Fakat iş XIX. yüzyıldaki Eşkiyalara gelince, durum karanlık bir safhaya girer. Gerçi Cevdet Paşa, bu asrın Çeyrek devri Eşkiyaları hakkında bazı faydalı bilgiler vermektedir, fakat bu çok kısa ve kifayetsizdir. Onun zeyli olan Ahmet Lütfi Efendi tarihinde de durum aynı gibidir. Bu yazdığımız tarihler, bu alanda XIX. yüzyılın tek kaynağı sayılırlar. Diğer yüzyıllara göre XIX. yüzyılın kaynakları zengin olmadığından bu asrın Eşkiyaları da diğer yüzyıllardakiler kadar bilinmez ve tanınmazlar.
Halbuki bu yüzyılda türeyen Eşkiyaların kendilerine has özellikleri vardır. Meselâ konumuzu teşkil eden Atçalı Kel Mehmed bunlardan biridir. Evet o da, Ahmet Lütfi Efendinin tarihinde, daha evvelkiler gibi; eşkiya, hırsız namussuz bir cânî olarak gösterilmiş, bu yüzden fermanlı ilân edilerek öldürülmüştür.
Ama Kel Mehmed neler yapmıştır da ölüm cezasına çarptırılmıştır? Asıl cevabı aranacak soru budur. İşte biz bu araştırmamızda bu sorunun gerçek cevabını vermeğe çalışacağız.
Giriş
- Konunun mahiyeti
- Konunun kaynakları
- Bugünkü Aydınlılara göre Kel Mehmed
- Romanına göre Kel Mehmed
Aydın İhtilali’nin Genel Sebepleri
- I. Mali ve Ekonomik Baskı
- II. Halkın Durumu
- III. Aydın’ın İdari Durumu
- IV. İrticai Meseleler
- V. Aydın Bölgesindeki Efelik ve Eşkiyalık An’anesinin Tesirleri
- VI. Aydın’ın Coğrafi Yapısının Tesirleri
Kel Mehmed Liderliğinde Aydın İhtilali’nin Başlaması
- Kel Mehmed
- Kel Mehmed’in Aşkı
- Kel Mehmed’in Kuvveti ve İş Arkadaşları
- Kel Mehmed’in Müşavirleri
- Kel Mehmed’in Ayaklanması, Aydın Zaptı ve İdareyi Eline Alması
- Aydın’ın Düşmesi
- Kazaların Düşmesi
- Kel Mehmed İdaresi
Aydın İhtilali’ne Karşı, Hükümetin Tedbirleri
- Kel Mehmed’in Aydın’ı Almasının Tepkileri
- İbrahim Paşa’nın Tayin Edilmesi
- Fermanın Metni ve Hükümetin Kendini Savunması
- İbrahim Paşa’nın Aydın’a Gelmesi
- Memurların Harekete Geçmeleri ve Eşkiyanın Temizlenmeye Başlanması
- Kel Mehmed’in Kaçması, Aydın’ın Geri Alınması
- Yetim Ahmed Ağa’ya Kapıbaşıcılık Tevcihi
- Aydın’da Geniş Ölçüde Kovuşturma ve Soruşturma Yapılması
- İbrahim Paşa’nın Azil ve Sürgün Edilmesi
Aydın İhtilali’nin Söndürülmesi ve Kel Mehmed’in Öldürülmesi
- Kel Mehmed’in Aydın’dan Kaçması ve Kovalanması
- Kel Mehmed’in Aydın’a Dönmesi
- Nazilli Çarpışması, Nazilli ve Atça’nın Düşmesi
- Kel Mehmed’in Ayanlara ve Voyvodalara Hücumu
- Kel Mehmed’in Aydın’a Saldırması, Tepecik Savaşı’nda Öldürülmesi
- Sonuç
Aydın İhtilali’ne Dair Vesikalar
Bu bölümde 24 adet vesika vardır.
